Wytyczne przyrodnicze mówią o rocznych badaniach, które mają potwierdzić lub wykluczyć znaczące oddziaływanie farmy lub turbiny wiatrowej na ptaki i nietoperze.

Wstępy do raportów z monitoringów przytaczają zagraniczne dane wskazujące na znaczące oddziaływanie tych inwestycji na gatunki i populacje. We wnioskach końcowych w tych samych raportach czytamy, że „nie prognozuje się znaczącego oddziaływania”.

Czasami inwestor w trakcie monitoringu dowiaduje się, że inwestycja będzie miała znaczące oddziaływanie, więc raport będzie negatywny.

Pracownicy RDOŚ opiniujący raporty w swoich dokumentach cytują płynące z nich wnioski, lub sami stwierdzają, że nie można wykluczyć znacząco negatywnego oddziaływania, więc wzywają do uzupełnień, powtarzania monitoringów lub wydają negatywne opinie i decyzje odmowne.

Inwestor chciałby usłyszeć, że jego farma wiatrowa nie będzie miała znaczącego oddziaływania, więc przyrodnik bada czy takie nie wystąpi, bo obie strony już wiedzą, że wniosek czy prognozowane oddziaływanie będzie znaczące czy nieznaczące to najistotniejszy element wykonywania takiej oceny.

Jak to jest ze znaczącym oddziaływaniem? Czy jego stwierdzenie w przypadku ptaków przesądza o losach inwestycji? Kiedy jest a kiedy go nie ma? Czy można na nie „przymknąć oko” i co jego stwierdzenie oznacza dla inwestora?

Jaki jest klucz do właściwej oceny, jakie parametry charakteryzujące daną populację należy wziąć pod uwagę i jakie wyniki przesądzają o znaczącym oddziaływaniu – to wszystko powinien widzieć przyrodnik podejmujący się przeprowadzenia badań i analiz oraz wyciągający na ich podstawie wnioski. Ten sam przyrodnik lub badacz, sporządzający raport powinien umieć równocześnie wyjaśnić skąd wynikają wyciągnięte przez niego wnioski i je obronić. Dotyczy to zarówno sytuacji, w której prognozuje wystąpienie znacząco negatywnego oddziaływania jak i jego brak.

Poza podstawową wiedzą biologiczną i ekologiczną jaką powinien dysponować człowiek odpowiedzialny za taką ocenę, jest szereg źródeł informacji z jakimi powinien być zaznajomiony a jakie mogą być pomocne w jej dokonaniu (zapisy dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej, zapisy krajowych ustaw o ochronie przyrody, o szkodach w środowisku, o ocenach oddziaływania na środowisko, rozporządzeniach o dziko występujących gatunkach zwierząt , rekomendowanych przez PSEW Wytycznych i innych danych literaturowych).

W świetle coraz liczniejszych kontrowersji wokół niektórych inwestycji wiatrowych i podważania całych raportów lub wniosków płynących z zebranych w terenie danych przez uprawnione do tego urzędy, kluczowym jest nie tylko powierzenie wykonania monitoringu i sporządzenia raportu ekspertom, którzy nie zawiodą, ale również wiedza inwestora jak sprawdzić czy wybrany ekspert/grupa ekspertów realizująca powierzone zadanie wykonuje je rzetelnie.

A co powinien wiedzieć inwestor, na co wrócić uwagę i jakie ewentualnie zadać pytania przyrodnikowi, któremu powierzył wykonanie badań i sporządzenie raportu?
Podstawą jest choćby hasłowa wiedza, co oznacza termin „znaczące” i jakie zmiany prognozowane lub zachodzące w środowisku przyrodniczym na skutek funkcjonowania inwestycji wiatrowej należy uznać za znaczące.

Za nieznaczące można uznać negatywne zmiany:

  • Które nie dają się wyróżnić z tła naturalnych procesów i fluktuacji zachodzących w przyrodzie.
    Mowa tu o zmianach, dla których trudno jednoznacznie określić, co było jej przyczyną, czy bezpośrednio funkcjonowania danego przedsięwzięcia czy np. niekorzystne w danym roku warunki pogodowe, zwiększona liczebność drapieżników na danym terenie itp.
  • Które w wyniku działania naturalnych procesów ekologicznych same się wycofają w dość krótkim czasie (umownie można założyć, że nie dłuższym niż 5 lat).
    Za te zmiany mogą odpowiadać czynniki, o których mowa w powyższym punkcie. Równocześnie mogą to być również zmiany zachodzące na skutek funkcjonowania danej inwestycji. O samoistnym ich wycofaniu się można mówić w przypadku, gdy np. w przypadku utraty siedliska lęgowego przedstawiciele danego gatunku znajdują sobie inne dogodne miejsce do gniazdowania, co nie wpływa niekorzystnie na biologię i ekologię lęgową oraz sukces i przeżywalność danej populacji.
  • Które nie powodują spadku liczebności populacji lub zmian w jej funkcjonowaniu.
  • Które w kilkuletnim cyklu nie będą powtarzalnie wpływały na zmniejszenie sukcesu rozrodczego i przeżywalność populacji na danym terenie.
    Tutaj mowa np. o sytuacji, w której ptaki odbywające lęgi na terenie danej farmy wiatrowej przystosują się z upływem czasu do nowych warunków (obecność turbin), pomimo pierwotnie odnotowywanych negatywnych oddziaływań takich jak: efektu odstraszający, efekt bariery. Oznacza to, że z upływem czasu ptaki „nauczą się” lokalizacji turbin, unikania lotów na wysokości kolizyjnej, z powodzeniem będą gniazdowały w sąsiedztwie turbin wiatrowych.

Idąc tym kluczem można łatwo wytypować, jakie czynniki lub zmiany zachodzące pod wpływem funkcjonowania danej inwestycji będą podstawą do stwierdzenia, że oddziaływanie jest znaczące. Będą to sytuacje, gdy którykolwiek z parametrów charakteryzujących gatunek lub populację (w zależności od rangi i statusu gatunku można rozpatrywać cechy charakteryzujące populację krajową lub lokalną) lub wskaźników stanu ochrony ulegnie zachwianiu lub pogłębianiu ulegnie negatywny trend odnotowany w przypadku danej populacji. Mowa tutaj głównie o:

    • Zmniejszeniu liczebności danego gatunku, który będzie skutkiem śmiertelności (w wyniku kolizji w przypadku ptaków) lub efektu odstraszania,
    • Zmniejszeniu sukcesu rozrodczego, który może być skutkiem śmiertelności osobników dorosłych w okresie rozrodczym lub osobników młodych, utratą ważnych żerowisk zapewniających bazę pokarmową umożliwiającą wykarmienie młodych,
    • Zmniejszeniu lub utracie areału lęgowego lub żerowiskowego,
    • Wymuszeniu zmian tras przemieszczania się (zarówno dobowego jak i w trakcie migracji sezonowych) a więc czynnikach decydujących w istotny sposób o przeżywalności i funkcjonowaniu gatunku lub populacji na danym obszarze.

Co w konsekwencji oznacza dla inwestora stwierdzenie znacząco negatywnego oddziaływania na ptaki?
W zależności od gatunku/grupy gatunków, których prognozowane oddziaływanie będzie dotyczyć określa się w jakim czasie (w jakich okresach fenologicznych) w cyklu rocznym dane oddziaływanie będzie występowało. Jeśli prognozuje się znacząco negatywne oddziaływanie tylko w wybranym okresie fenologicznym (np. w okresie migracji jesiennej lub dyspersji polęgowej) wystarczającym może się okazać rozwiązanie minimalizujące polegające na czasowym wyłączeniu turbin. Jeśli planowana inwestycja to duża farma wiatrowa złożona od kilku do kilkudziesięciu turbin wiatrowych zlokalizowanych na znacznym obszarze, wystarczające może okazać się skorygowanie planów posadowienia poszczególnych turbin – odstąpienie od budowy części z nich lub wyznaczenie lokalizacji zastępczych, w których nie prognozuje się występowania niepożądanego oddziaływania.

W skrajnych przypadkach, zdarza się jednak, że zastosowanie środków minimalizujących nie zniweluje prognozowanego znaczącego oddziaływania na poszczególne gatunki. Z takimi sytuacjami mamy najczęściej do czynienia w przypadku małych inwestycji (1 – 2 turbiny wiatrowe) gdzie inwestor nie dysponuje możliwością „pozyskania” innej lokalizacji pod turbiny lub w przypadku lokalizacji inwestycji na obszarach szczególnie ważnych dla ptaków – np. obszary o dużym zagęszczeniu gniazdujących gatunków kluczowych (wrażliwych, kolizyjnych i o niskiej liczebności populacji w skali kraju).

Categories: